Mikroinstalacje w Polsce
stan na 31 grudnia 2022 roku
Dane dotyczą OSD zrzeszonych w PTPiREE

W ostatnich kilku latach obserwujemy dynamiczny wzrost liczby i mocy mikroinstalacji przyłączanych do sieci dystrybucyjnych. W zdecydowanej większości są to instalacje fotowoltaiczne (PV), z czego dominującą większość stanowią mikroinstalacje prosumenckie przyłączone do sieci na podstawie zgłoszenia.

W celu ułatwienia dostępu do kompleksowych informacji dla osób zainteresowanych montażem mikroinstalacji, a także mając na uwadze dobre praktyki, Operatorzy Systemów Dystrybucyjnych (OSD) zrzeszeni w PTPiREE we współpracy z Urzędem Regulacji Energetyki opracowali „Przewodnik prosumenta w gospodarstwie domowym”.Przewodnik prosumenta w gospodarstwie domowym”.

Mikroinstalacje w sieciach dystrybucyjnych w liczbach – stan na koniec grudnia 2022 roku

Począwszy od października 2021 roku dane prezentowane są w cyklu miesięcznym. Wcześniejsze dane prezentowane są w cyklu kwartalnym.

Dynamika przyrostu ilości oraz mocy mikroinstalacji przyłączonych do sieci przez OSD zrzeszonych w PTPiREE od II kwartału 2017 roku:

Od początku 2019 roku obserwujemy dynamiczny wzrost ilości mikroinstalacji przyłączonych przez OSD do swoich sieci elektroenergetycznych. Liczba mikroinstalacji przyłączonych przez OSD od początku 2019 roku do końca grudnia 2022 roku uległa ponad 22 krotnemu wzrostowi (o 2132 %), przy jednoczesnym blisko 27 krotnym wzroście mocy zainstalowanej w mikroinstalacjach. W IV kwartale 2022 roku OSD przyłączyli do swoich sieci ponad 33,5 tysiąca nowych mikroinstalacji o łącznej mocy ponad 375 MW. Na koniec grudnia 2022 roku łącznie liczba wszystkich mikroinstalacji przyłączonych do sieci dystrybucyjnej OSD wyniosła blisko milion 210 tysięcy, a ich moc ponad 9,25 GW. W trudnej sytuacji epidemicznej związanej z COVID-19, OSD w 2020 oraz 2021 roku przyłączyli do swoich sieci blisko 7 krotnie więcej mikroinstalacji niż w roku 2019 oraz ponad 5 krotnie więcej niż wynosi łączna liczba wszystkich mikroinstalacji przyłączonych w latach poprzednich. W latach 2020-22 przyłączono mikroinstalacje o mocy blisko 7 krotnie większej niż wynosiła łączna moc wszystkich mikroinstalacji przyłączonych w latach poprzednich. W rekordowym pod względem liczby przyłączeń 2021 roku OSD przyłączyli do swoich sieci ponad 396 tysięcy nowych mikroinstalacji o łącznej mocy ponad 3 GW, dla porównania w roku 2022 przyłączonych zostało ponad 356 tysięcy mikroinstalacji (o 40 tysięcy mniej niż w 2021 roku) o mocy ponad 3,18 GW. Pomimo mniejszej liczby mikroinstalacji przyłączonych w 2022 roku w stosunku do 2021 roku, łączna moc przyłączonych mikroinstalacji w 2022 roku przewyższyła o blisko 123 MW łączą moc przyłączoną w 2021 roku. Dla zobrazowania dynamiki wzrostu mocy i liczby mikroinstalacji w latach 2021-2022 w roku 2020 liczba przyłączonych mikroinstalacji wyniosła 303 tysiące, a ich łączna moc niewiele ponad 2 GW. Od początku 2021 roku liczba mikroinstalacji wzrosła o ponad 164%, a moc zainstalowana mikroinstalacji w systemie elektroenergetycznym wzrosła o ponad 207%. W grudniu 2022 roku OSD przyłączyli do sieci ponad 8,5 tysiąca nowych mikroinstalacji o mocy blisko 118 MW. Widoczny jest spadek w stosunku do poprzednich miesięcy 2022 roku. Tendencja spadkowa może wynikać z dużego poziomu inflacji, wynikających stąd większych kosztów kredytów i wstrzymania lub odroczenia decyzji zakupu mikroinstalacji.

Podsumowując 2022 rok liczba mikroinstalacji w sieci wzrosła o blisko 42 % przy wzroście mocy zainstalowanej o ponad 52 % w stosunku do stanu na koniec 2021 roku.

Przyrost roczny ilości mikroinstalacji oraz ich mocy:

Ilość oraz moc mikroinstalacji przyłączonych przez OSD w poszczególnych kwartałach/miesiącach od III kwartału 2017 roku:

Począwszy od października 2021 roku dane prezentowane są również w cyklu miesięcznym. Wcześniejsze dane prezentowane są tylko w cyklu kwartalnym.

Od początku 2019 roku obserwujemy duży wzrost ilości mikroinstalacji przyłączonych do sieci przez OSD w poszczególnych kwartałach, a szczególnie dynamiczny wzrost widoczny jest od IV kwartału 2019 roku. W rekordowym pod względem liczby przyłączeń I kwartale 2022 roku przyłączono więcej mikroinstalacji (152 817) niż w całym 2019 roku (100 212). Był to również rekordowy kwartał pod względem wolumenu przyłączonej mocy, który wyniósł ponad 1 265 MW – co stanowi tylko w jednym kwartale moc większą niż łączna moc wszystkich mikroinstalacji przyłączonych do końca I kwartału roku 2020. W IV kwartale 2022 roku liczba przyłączonych mikroinstalacji była o blisko 22 tysiące niższa niż w III kwartale 2022 roku, ponad 3,4 krotnie niższa niż w II kwartale 2022 roku i ponad 4,5 krotnie niższa niż w I kwartale tego roku, co obrazuje spadek dynamiki przyłączanych mikroinstalacji. W IV kwartale 2022 roku przyłączonych zostało niewiele więcej mikroinstalacji niż w I kwartale 2020 roku, w którym nastąpiło chwilowe spowolnienie wzrostu spowodowane ogłoszeniem stanu epidemii wywołanego przez COVID-19 i najsłabszym kwartałem od III kwartału 2019 roku. Pomimo, że cały 2022 rok ogólnie porównywalny był z rokiem 2021, to jednak z kwartału na kwartał uwidacznia się gwałtowny spadek przyłączanych mikroinstalacji, co może wskazywać na wyhamowanie przyrostu mikroinstalacji w 2023 roku.

Średnia moc mikroinstalacji od 2018 roku:

Średnia moc jednostkowa przyłączanych do sieci mikroinstalacji ma cały czas tendencję wzrostową. W okresie 2018-2020 wzrosty te były minimalne w stosunku do roku poprzedniego. Natomiast od początku 2021 roku zaobserwować można, że dynamika ta przybiera na sile. W IV kwartale 2022 roku średnia moc przyłączonej mikroinstalacji wyniosła 11,18 kW i była o ponad 4,5 kW wyższa niż średnia moc mikroinstalacji przyłączanych do sieci w roku 2020 (6,68 kW), a dla całego 2022 roku średnia wyniosła 9,68 kW Dla porównania dla całego 2021 roku średnia moc wyniosła 7,62 kW i była tylko o niecały 1 kW wyższa niż średnia moc mikroinstalacji w roku 2020. Średnia moc przyłączonej mikroinstalacji w grudniu 2022 roku wyniosła aż 13,83 kW. Może to świadczyć o tym, że po zmianie systemy rozliczeń energii produkowanej w mikroinstalacji od 1 kwietnia 2022 roku i zniesienia bariery 10 kW dla mikroinstalacji, po przekroczeniu której ulegał zmniejszeniu współczynnik rozliczenia energii „magazynowanej” w sieci z 0,8 na 0,7 wzrosło znacznie zainteresowanie budową instalacji o większej mocy. Coraz częstszą praktyką jest także zwiększanie mocy istniejących już mikroinstalacji rozliczanych na starych zasadach. Należy pamiętać przy tym, że w przypadku  rozbudowy istniejących mikroinstalacji, które jako istniejące wliczone zostały do statystyki w momencie powstania rozbudowywanej mikroinstalacji natomiast wolumen mocy „dobudowanej” wliczany jest do statystyki w miesiącu zgłoszenia rozbudowy, co zawyża średnią moc mikroinstalacji dla danego okresu. Obecny trend widoczny od początku IV kwartału 2021 roku wskazuje na zainteresowanie prosumentów przyłączaniem instalacji o większej mocy niż w latach ubiegłych, co niestety nie jest zjawiskiem pozytywnym ze względu na brak w dużej większości przypadków możliwości autokonsumpcji wyprodukowanej energii elektrycznej i może świadczyć o przewymiarowaniu mikroinstalacji.

Współpraca mikroinstalacji z siecią dystrybucyjną:

W większości przypadków mikroinstalacje współpracują z siecią nn bez zakłóceń i bez negatywnego wpływu na jej parametry. Jednakże przy pewnych uwarunkowaniach, a także mając na uwadze dynamiczny wzrost ilości mikroinstalacji, mogą występować problemy wynikające z obecności generacji rozproszonej w sieci nn. Ryzyko występowania problemów ze współpracą mikroinstalacji z siecią elektroenergetyczną wzrasta w przypadku pojedynczego lub łącznego występowania następujących warunków:

• dużej ilości i mocy mikroinstalacji w obszarze zasilanym z jednej stacji SN/nn,
• dużej odległości mikroinstalacji od stacji zasilającej SN/nn,
• dużej rezystancji i reaktancji linii (małe przekroje przewodów, sieć nieizolowana),
• małego zapotrzebowania na energię w okresach największej zdolności wytwórczej (godziny największego nasłonecznienia),
• rozbudowie istniejącej mikroinstalacji przez jego właściciela bez poinformowania Operatora Systemu Dystrybucyjnego.

Z punktu widzenia dystrybucyjnych sieci elektroenergetycznej, głównym negatywnym zjawiskiem jest ryzyko niedotrzymania parametrów jakości energii w określonym punkcie sieci lub w całym obwodzie nn, wynikające ze wzrostu napięć wywołanego pracą mikroinstalacji PV. Niestabilna praca falowników PV bywa przyczyną nadmiernego wzrostu wskaźnika długookresowego migotania światła (Plt). Nie wykluczone jest, że przy dalszym wzroście liczby i mocy zainstalowanych mikroinstalacji pojawią się również przeciążania sieci nn. Dlatego OSD poza działaniami związanymi z samym procesem przyłączenia mikroinstalacji do sieci, prowadzą szereg działań organizacyjnych oraz inwestycyjnych, w celu zapewnienia bezpiecznej pracy sieci oraz odbioru energii z mikroinstalacji, a przede wszystkim zapewnienia bezpieczeństwa wszystkim odbiorcom energii.

Operatorzy Systemów Dystrybucyjnych wdrażają rozwiązania techniczne mające na celu wyeliminowanie lub zminimalizowanie negatywnych zjawisk związanych z przyłączeniem do sieci dystrybucyjnych dużej liczby mikroinstalacji. Do działań tych należą między innymi:

• montaż transformatorów o mocy zwiększonej w stosunku do zapotrzebowania odbiorców,
• montaż/wymiana przewodów na przewody o zwiększonych przekrojach,
• skracanie (jeśli to możliwe) obwodów 0,4 kV,
• budowa magazynów energii,
• zapewnienie możliwości sterowania pracą instalacji PV,
• montaż urządzeń kompensujących.

Należy jednak brać pod uwagę, że w sytuacji przeciążeń linii spowodowanych pracą mikroinstalacji, OSD powinni mieć prawną możliwość odmowy przyłączenia mikroinstalacji lub zmniejszenia jej mocy, w celu zapewnienia bezpieczeństwa zdrowia i życia innych odbiorców, a także bezpieczeństwa pracy sieci i urządzeń do nich przyłączonych.